Al jaren zijn de beloften van AI in de zorg groot, maar er is een belangrijke showstopper: het medisch beroepsgeheim. Dat staat in de weg dat data die de ene zorgverlener vergaart, kan worden gedeeld met een andere partijen die op basis van die data wetenschappelijk onderzoek willen doen of behandelmethoden willen verbeteren. De patiënt moet hier specifiek toestemming voor geven (opt-in), wat lang niet alle patiënten doen. Vaak omdat zij niet begrijpen wat dit betekent of bang zijn voor misbruik.
Bias door opt-in systeem
Hierdoor groeiden niet alleen datasets veel langzamer dan zou kunnen, ook kruipt er onherroepelijk bias in de data. Want de mensen die wél toestemming geven, komen veelal uit een andere bevolkingslaag dan de mensen die toestemming weigeren. Daardoor vormen de datasets over bepaalde patiëntpopulaties vaak geen goede dwarsdoorsnede van alle patiënten, met alle gevolgen voor de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek van dien.
Opt-in verandert in opt-out
De EHDS belooft hier een eind aan te maken. Want één van de belangrijkste veranderingen die deze nieuwe Europese wet teweeg gaat brengen in Nederland, is dat de opt-in verandert in een opt-out. Artsen hoeven niet langer vooraf toestemming te vragen aan patiënten voor het primair en secundair gebruik van hun data. Als patiënten niets doen, dan mag de in de EHDS beschreven data uitgewisseld worden met andere zorgaanbieders voor primair gebruik, of met een Health Data Access Body (HDAP) voor secundair gebruik. Organisaties die geanonimiseerde (of in sommige gevallen gepseudonimiseerde) data willen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek of het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden, moeten toestemming daarvoor vragen aan de HDAP. Er wordt een uitzondering gemaakt voor het menselijk genoom. Omdat die data zo gevoelig zijn, mag Nederland hier een opt-in voor inrichten.
Gelaagdheid in de EHDS
Tijdens het IHE-congres zal Itte Overing van ICTRecht dieper ingaan op de gelaagdheid in de EHDS als het gaat om privacy. Want onder sommige zorgverleners leeft de angst dat medisch beroepsgeheim volledig op de helling gaat. En ja, er komt een herziening hiervan. Een herziening die beter past bij de huidige tijd. Maar nee, dat betekent niet dat privacy geen issue meer is. Want ‘Europa’ heeft juist gezocht naar een manier die enerzijds voldoende ruimte biedt aan zorginnovatie, en die anderzijds de privacy van patiënten beschermt. Daar is de EHDS in mijn ogen goed in geslaagd. Dat is mooi, want dat AI een revolutie in de zorg teweeg zal gaan brengen, staat vast. Maar gezien de privacygevoeligheid van het gebruik van data in AI- en andere zorgsystemen, moet het uitermate zorgvuldig gebeuren.
Informeer je nu!
Voor zowel zorgverleners als leveranciers van software is het belangrijk je nu goed te informeren over het juridische kader van de EHDS en de impact hiervan op jouw organisatie.
Een goede start is een bezoek aan de parallelsessie van Itte Overing tijdens het IHE-congres over de EHDS op 16 oktober. Lees hier het volledige programma en schrijf je in.
