Waar het betalingsverkeer in Europa inmiddels grotendeels is geïntegreerd, staat de gezondheidszorg pas aan de vooravond van een vergelijkbare stap. Wat kunnen we bij de implementatie van de EHDS leren van de Single Euro Payments Area (SEPA)?
In Europa zijn grensoverschrijdende betalingen inmiddels de normaalste zaak van de wereld. Of het nu gaat om geld overmaken naar een tante in Spanje, een automatische incasso voor een Duits tijdschrift, of betalen met je bankpas tijdens een vakantie in Kroatië – het gebeurt vrijwel ongemerkt. Ziek worden in het buitenland en daar zorg ontvangen, is echter een heel ander verhaal. Breek je je been bij een val en kom je terecht in een Duits of Italiaans ziekenhuis, dan heeft de arts geen idee wat jouw medische geschiedenis is, welke medicijnen je gebruikt en of je ergens allergisch voor bent.
EHDS versus SEPA
Hoewel de financiële sector en de gezondheidszorg verschillend zijn, staan beide voor vergelijkbare technische, juridische en organisatorische uitdagingen bij het harmoniseren van systemen in Europa. De Single Euro Payments Area (SEPA) kan waardevolle inzichten bieden voor de European Health Data Space (EHDS).
SEPA is een initiatief van de EU om grensoverschrijdende betalingen net zo eenvoudig te maken als binnenlandse betalingen. Het werd tussen 2008 en 2014 uitgerold en introduceerde uniforme standaarden zoals IBAN en BIC. Dit maakte betalingen efficiënter en goedkoper.
EHDS (European Health Data Space) is een wetgevingsinitiatief om het delen van gezondheidsdata binnen de EU te verbeteren. Het doel is burgers meer controle te geven over hun eigen gezondheidsgegevens, land overschrijdende zorg te vergemakkelijken en onderzoek en innovatie te stimuleren.
Geleerde lessen van SEPA
De implementatie van SEPA heeft een aantal dingen duidelijk gemaakt.
- Harmonisatie vraagt om duidelijke visie en standaarden
- Technische standaarden: SEPA introduceerde een heel afsprakenstelsel; EHDS heeft uniforme gegevensformaten, interoperabiliteitsnormen en standaarden nodig, zoals bijvoorbeeld HL7-FHIR. De EEHRxF gaat wellicht deze standaard vastleggen.
- Wetgeving: Net zoals SEPA ondersteund werd door de PSD (Payment Services Directive), heeft EHDS eenduidige regels nodig over databezit, verantwoordelijkheid en naleving specifiek voor de zorg.
- Governance: SEPA werd geleid door de European Payments Council. EHDS heeft ook een centrale instantie per land en internationaal nodig om standaarden en interoperabiliteit te bewaken.
- Betrokkenheid van de belanghebbenden
SEPA vroeg om vroege samenwerking tussen banken, bedrijven en IT-leveranciers. Ook bij EHDS is samenwerking tussen zorgaanbieders, leveranciers en eindgebruikers cruciaal.
De grote wijzigingen bij SEPA lag vooral bij de banken, die op tijd grote programma’s hebben opgetuigd. Echter, ook alle bedrijven moesten omschakelen; de aanleverformaten van betalingsverkeer aan de banken werden aangepast, maar bijvoorbeeld ook alle rekeningnummers moesten worden omgezet naar IBAN-nummers in de administratieve systemen. Hiervoor zijn verschillende overheidscampagnes door de lokale overheden en bedrijven uitgevoerd, gericht op het bedrijfsleven met o.a. websites, stappenplannen en implementatierichtlijnen. Ook zijn er testfasen georganiseerd waar banken vrijblijvend aan konden meedoen en onderling betalingsberichten konden uitwisselen om zo hun eigen gereedheid te testen. Bij EHDS zal eenzelfde olievlek plaatsvinden waarin meer instellingen en instanties in meer of mindere mate geraakt gaan worden dan wellicht in eerste instantie bedacht wordt. - Goede communicatie naar Burgers
SEPA maakte betalingen eenvoudiger en goedkoper, maar burgers hebben moeten leren omgaan met de voordelen. Burgers en zorgverleners moeten begrijpen hoe EHDS hun zorgervaring verbetert, zoals eenvoudig toegang tot medische dossiers in andere landen. Voor iedereen moet duidelijk zijn dat een buitenlandse arts niet zomaar alle gegevens kan inzien, dat het gaat om het gericht opvragen van specifieke gegevens.
Communicatie is hierin cruciaal. Bij SEPA zorgden bewustwordingscampagnes van zowel de overheid, maar ook van individuele banken voor gebruik, begrip en vertrouwen in het systeem. Er zijn verschillende tools gemaakt om het de consument zo makkelijk mogelijk te maken om de overstap te maken van de “oude” bankrekeningnummers naar een IBAN-nummer met converters en overgangsperiodes. Ook werden rekeningnummers automatisch omgezet en kregen burgers al ruim voor de invoering hun IBAN-nummer op hun afschriften te zien. - Interoperabiliteit is de kernuitdaging
Bij SEPA werden duizenden banken in Europa gekoppeld via uniforme standaarden. EHDS moet hetzelfde doen voor de diverse IT-systemen die patiëntgegevens bevatten, in de gezondheidszorg. Bij SEPA moesten Nederlandse banken de overgang maken van fixed length formaten naar meer flexibele formaten, vergelijkbaar met de overgang van HL7v2 naar HL7-FHIR. Dit vroeg niet alleen veel aanpassingen in de uitwisseling zelf, maar ook in de ontvangende en verzendende, soms zeer oude, systemen. Sommige banken hebben ervoor gekozen om eerst een soort vertaler te maken voor de verzending en de ontvangst, waarna later alle interne losse systemen konden worden omgebouwd. SEPA vroeg om aanzienlijke investeringen in infrastructuur en software door de banken en andere bedrijven. EHDS zal soortgelijke inspanningen vereisen om een veilige en betrouwbare data-uitwisseling te garanderen. Wie dat bij de EHDS gaat betalen is nog de grote vraag.
Fasegewijze implementatie
Eén van de belangrijkste lessen van SEPA is het belang van een stapsgewijze aanpak met duidelijke deadlines. SEPA werd gefaseerd ingevoerd, waardoor banken, bedrijven en consumenten de tijd kregen om zich aan te passen en geleerde lessen van de eerdere fasen in de praktijk te brengen. EHDS wordt volgens het huidige plan in drie fasen uitgerold: binnen 2, 4 en 6 jaar waarbij de geprioriteerde domeinen (Patient Summary en ePrescription & Dispensation) eerst live gaan.- Flexibiliteit en veerkracht bij onverwachte uitdagingen
Realistische deadlines en flexibiliteit hielpen de verschillen in adoptie op te vangen. Graag schetsen we een praktijkvoorbeeld vanuit SEPA. In de rule books stond dat diakrieten (zoals de Duitse ü of de Franse é) niet ondersteund werden. Echter, de Franse en de Duitse banken interpreteerden dit als dat je ze wel mag verzenden maar de ontvangende partij deze niet 1-op-1 hoeft over te nemen, maar mag vertalen/ leeg laten. In Nederland werden deze tekens geheel niet verwacht, op dag één vielen al deze betalingen “netjes” uit. Dit kon snel worden opgelost, maar geeft wel aan dat hoe zeer je ook denkt dat je alles afgestemd hebt, dit toch niet altijd helemaal het geval blijkt en je flexibel moet opstellen.
Conclusie
SEPA is een succesverhaal dat niet meer weg te denken is uit Europa. Hopelijk kijken wij over twintig jaar op dezelfde manier terug naar EHDS? Laten wij in ieder geval het wiel niet opnieuw uitvinden en het spreekwoord “beter goed gejat dan slecht bedacht” in ere houden!
Zie ook het artikel EHDS en de wet van de remmende voorsprong (https://ihe-nl.org/ehds-en-de-wet-van-de-remmende-voorsprong/)
Auteur: Lucie Visch – DNA Group
