De rubriek Systeem op de schop gaat over leiderschap, systeemverandering en samenwerken. Deze keer: Edwin Leutscher, manager Regioregie zorgverzekeraar CZ.
In systeem op de schop gaan we in gesprek met toonaangevende leiders over de menselijke factor: wat behelst digitaal leiderschap?

Digitaal leiderschap, systeemverandering en samenwerking: de rol van zorgverzekeraar CZ

Zorgverzekeraars hebben een belangrijke, wettelijke taak om te zorgen voor toegankelijkheid van zorg voor hun verzekerden. Dat betekent dat iedere verzekerde binnen een redelijke tijd en afstand de zorg moet kunnen krijgen die hij of zij nodig heeft uit het basispakket. Maar wat moet de zorgverzekeraar doen als in een bepaald gebied die essentiële zorg niet meer gegarandeerd kan worden? Edwin Leutscher, manager Regioregie* bij CZ, werkzaam in de regio’s Haaglanden, Zuid-Hollandse eilanden, Zeeland en West en Zuidoost Brabant , vertelt hoe CZ dat aanpakt met een programma als Kerngezond.

De toekomst van de gezondheidszorg in Nederland is een uitdagend vraagstuk. Er is in veel regio’s nu al een tekort aan arbeidskrachten en dat tekort zal vanwege de vergrijzing alleen maar verder oplopen. Daardoor zijn er straks immers meer mensen die zorg nodig hebben, terwijl de populatie werkenden niet toeneemt. Mensen die zorg nodig hebben, blijven bovendien langer thuis wonen, waardoor de zorg thuis toeneemt in zwaarte en complexiteit.

Bovendien: wil je als overheid dat mensen langer thuis wonen, dan moeten wijken daarop zijn ingericht. Ouderen hebben niet alleen zorg maar ook sociale ondersteuning nodig. Tenslotte moet de kostenstijging van de zorg worden afgevlakt, omdat gezondheidszorg onbetaalbaar dreigt te worden. Allemaal elementen die ook in het verhaal over Zeeland en omstreken terugkomen, met bovendien een specifiek tekort aan arbeidskrachten. Dat zit zo.

Zeeland heeft nog veel apotheekhoudende huisartsen, vertelt Edwin Leutscher, “in vergelijking met de rest van Nederland. Veel oudere huisartsen willen nu of in de komende jaren met pensioen. Jongere huisartsen die een praktijk willen overnemen, willen echter vaak geen apotheek erbij of willen niet naar Zeeland verhuizen. Apotheekhoudende huisartsen kunnen daardoor eigenlijk niet met pensioen.

Patiënten komen in sommige delen van Zeeland nu al op een wachtlijst terecht. Tel daarbij op dat Zeeland ook nog eens ieder jaar te maken heeft met een grote toestroom van toeristen, die regelmatig een beroep doen op de eerstelijnszorg. En tot slot daalt door de vergrijzing het mantelzorgpotentieel met 30 procent.

Wervingscampagne niet genoeg

Kijken we breed naar het aantal mensen dat in 2030 voor de zorg in Zeeland nodig is, dan zijn dat ongeveer 7400 mensen extra. “Dat is te veel om te kunnen oplossen met wervingscampagnes. Alleen al omdat ook andere sectoren in dezelfde arbeidsvijver vissen.”

Daarom moeten er voor Zeeland en omstreken specifieke, regionaal passende oplossingen komen. Alternatieven die arbeidsbesparend zijn en dan kom je al gauw terecht bij digitalisering van processen en andere technologische oplossingen die een beroep op fysiek geleverde zorg niet of pas later nodig maken. Beeldbellen en andere communicatie voor triage en diagnose bijvoorbeeld.

Er speelt echter nog iets in de gezondheidszorg in Nederland. Huisartsen worden voor veel meer klachten benaderd dan strikt genomen thuishoort in het domein zorg. Leutscher: “We weten uit onderzoek dat tot wel 70 procent van de klachten waarmee mensen zich bij de huisarts melden welzijnsgerelateerd is. We moeten daarom op een andere manier naar de zorg gaan kijken.”

Kijken vanuit positieve gezondheid

Bij positieve gezondheid komt meer kijken dan lichamelijke gezondheid alleen. Denk aan een klacht als slecht slapen. Stel dat financiële zorgen de reden daarvan zijn, dan is ondersteuning bij het huishoudboekje beter dan een recept voor slaappillen. Of, ander voorbeeld, een dementerende partner vraagt soms heel veel zorg waardoor de mantelzorgende-partner bijna niet meer aan haar of zijn eigen leven toekomt. Dan is dagbesteding voor de dementerende partner wellicht een betere oplossing dan hoofdpijnmedicatie.

Iets dergelijks geldt voor de tweedelijnszorg. Ook daar worden mensen naartoe verwezen terwijl de oplossing niet per se thuishoort in het ziekenhuis of bij de ggz maar in een anderehalvelijnsoplossing of voorkomen kan worden door een gecoördineerde vroegsignalering.

Door nu vanuit de positieve gezondheid naar de eerstelijnszorg te gaan kijken, wil CZ passende  oplossingen zoeken. “Wij bepalen niet wat huisartsen moeten gaan doen, we zoeken actief de samenwerking met hen en andere partners in de zorg en het sociale domein regionaal op om samen te werken vanuit de positievegezondheidsgedachte.” Zo is het programma Kerngezond geboren.

Data over de wijk

‘Kerngezond’ begint allemaal met het verzamelen van data over de gezondheid en hulpvragen van mensen in een bepaalde wijk. Zo is op basis van de wijkcijfers in te schatten welke zorgvraag er de komende jaren op de wijk afkomt.

Leutscher: “Op basis van sociaal-demografische gegevens en zorggegevens kun je ondersteuningsvragen voorspellen. Omdat veel vragen niet thuishoren bij de huisarts maar bij vakgenoten, kun je mensen beter ondersteunen door als zorg- en hulpverleners samen één kernteam in een wijk te vormen. Bovendien wordt zo de huisarts ontlast.”

Kerngezond is grotendeels uitgewerkt op papier , legt Leutscher uit. “Halverwege 2021 zijn we begonnen met de implementatie met huisartsen in Vlissingen en met hen hebben we het concept verder geconcretiseerd en passend gemaakt. Met hen ontwikkelen we momenteel een aantal zorgpaden. Valpreventie is er een maar ook voor psychosociale problematiek; in plaats van verwijzen naar de ggz kun je denken aan een gespecialiseerde ggz-verpleegkundige die de ggz POH en de huisarts met haar/zijn specialistische kennis. Zo kun je passende zorg leveren en  voorkomen dat mensen in de specialistische ggz instromen.”

Digitaal wat kan

Vervolgens is de grote vraag: wat kan er digitaal? Leutscher: “Er is op de huisartsenpraktijk veel tijd te besparen door de bedrijfsvoering te digitaliseren maar ook telefoon afhandelen, triëren of het opvragen van uitslagen van bloedonderzoek. Neem spreekuur.nl; je hoeft als patiënt niet te bellen met de praktijk en je krijgt direct al veel informatie van de huisarts over hoe je met je klacht kunt omgaan. Patiënten worden daar blij van is uit een recente evaluatie gebleken. En veel oudere patiënten maken er gebruik van zo blijkt. De huisarts geeft tussendoor antwoord als het nodig is en de doktersassistent heeft tijd over voor patiënten die fysieke ondersteuning nodig hebben.”

CZ heeft daarnaast Medicoo in de regio geintroduceerd. Een app waarmee patiënten snel digitaal een huisarts kunnen raadplegen Ideaal voor mensen die niet staan ingeschreven bij een huisarts of op een wachtlijst staan bij een huisartsenpraktijk, vertelt Leutscher.

Sommige digitale toepassingen vragen een digitale vaardigheid, maar digitaal vaardig zijn, is niet alleen een uitdaging voor de patiënt. “Ook huisartsen staan niet altijd te trappelen om mee te gaan in de digitalisering van processen. Huisartsen hebben een hoge werkdruk. Als je je ook nog eens moet verdiepen in wat er allemaal mogelijk is, is dat vaak te veel gevraagd.”

Daar komt weer de rol van de zorgverzekeraar om de hoek kijken. Leutscher: “We hebben bij CZ programmamanagers met veel kennis van en ervaring met digitale dienstverlening in de zorg. Zij kunnen de huisartsen heel goed ondersteunen bij de digitaliseringsslag. CZ biedt naast hulp bij de implementatie ook financiële experimenteerruimte en er is ruimte voor innovatie in de reguliere huisartsenbekostiging. Leutscher tenslotte: “Zo houdt de huisarts tijd voor zijn kerntaak. Ze hoeven het echt niet allemaal zelf uit te vinden.”

*Er is ook een manager Regioregie van CZ in Zuid-Limburg; wat daar speelt: een populatie met van oudsher iets slechtere gezondheid en hogere zorgconsumptie dan gemiddeld in Nederland.