Stichting Gerrit

Stichting GERRIT, naar Gerrit de postduif uit de Fabeltjeskrant (bekend bij iedereen geboren voor 1970), is opgericht in 1996. Zorgaanbieders in de noordelijke provinciën wilden via Edifact gegevens uitwisselen en zochten daarvoor ondersteuning. Want een softwareleverancier vinden is één ding, er goed mee kunnen werken nog een andere, vertelt Wim Hodes, al bijna 20 jaar als directeur betrokken bij GERRIT. 

Jarenlang hield de stichting zich bezig met Edifact. Rond 2003 – 2004 werd GERRIT verzelfstandigd. Naast ondersteuning bij Edifact werd een bredere dienstverleningsbehoefte zichtbaar. Gegevensuitwisseling in de zorg is dan ook al lang een item. Onder de landelijke vereniging RSO Nederland ressorteren nu verschillende regionale samenwerkingsverbanden (RSO’s) die allen tot doel hebben om de zorgorganisaties met elkaar te verbinden op het vlak van infrastructuur, applicaties en gebruik daarvan opdat gegevensuitwisseling tot stand kan komen. RSO Nederland bestaat nu vijf jaar. 

Managen, beheren en kennisdelen, dat is wat GERRIT doet op het vlak van ICT. Hodes ziet GERRIT als een soort I&A-afdeling van de regionale zorgketen, met drie taken. Ze brengen verschillende sectoren bij elkaar die met elkaar moeten samenwerken omdat patiënten zich tussen deze organisaties bewegen. Er is daarnaast een projectentak voor de projecten die er allemaal lopen. En ten slotte hebben ze een regionaal dienstennetwerk voor onder meer communicatie en beveiliging. Hodes legt uit dat organisaties zoals GERRIT bij het grote publiek niet bekend zijn. In 2008 dongen juist van die wat onzichtbare organisaties mee naar de Telemedicine-prijs van EPN/Nitel en ging GERRIT er met de prijs vandoor.

Te groot geloof in techniek alleen
Maar onzichtbaar of niet, het belang van wat GERRIT doet, is er niet minder om. Gegevensuitwisseling in de zorg betreft vrijwel altijd een complex veranderingstraject. Daarin schuilt de kern van het werk van de medewerkers bij GERRIT. Dat gegevensuitwisseling in de zorg nog niet overal even goed werkt, heeft een oorsprong in dat complexe veranderingstraject. Vaak merkt Hodes een te groot geloof in de techniek alleen. “De techniek regelen, betekent nog niet dat ermee gewerkt wordt. Daarvoor is ook afstemming nodig. Als ik een mobiele telefoon heb en jij niet, dan kunnen we niet communiceren.” 

Leren werken met nieuwe technieken houdt een rolverandering in en medewerkers op ieder niveau moeten in die verandering mee. Anders werkt het niet. Hodes: “Belemmerende factoren moet je aanpakken, net zolang je het werkend hebt. Omdat wij zelf geen belangen hebben, kunnen wij dat boven water krijgen.” 

Een van de eerste grote implementaties die onder auspiciën van Hodes plaatshad, was de overgang van papieren naar elektronische brieven van het ziekenhuis aan de huisartsen. Het bleek een utopie om te denken dat de papieren brieven vanzelf zouden uitsterven als je de techniek nou maar goed regelt. Administratief medewerkers bij de huisartsenpraktijken bleken niet goed overweg te kunnen met elektronische mail en ziekenhuismedewerkers waren nou eenmaal gewend een brief in een enveloppe te steken en verwerkten elektronische mail soms pas weken later. Hodes: “Tot op afdelings- en praktijkniveau moesten mensen ermee leren omgaan. Pas toen dat voor elkaar was, konden we de vervolgstap regelen: het schrappen van papieren brieven.”

Rolverandering op ieder niveau
Op alle niveaus hebben implementaties dus consequenties voor de werkprocessen. Al voordat Nictiz het interoperabiliteits- of vijflagenmodel zou ontwikkelen, waren ze daar bij GERRIT wel al achter, vertelt Hodes. En wat in 2004 voor de brieven gold, gold in 2015 in Noord-Nederland voor de CD en DVD: deze konden pas uit het proces geschrapt worden, toen iedereen, op ieder niveau, kon werken met XDS. Nu geldt een soortgelijk proces voor de persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO). Bij de PGO denkt men soms te veel vanuit de professional, licht hij toe. “We geven de patiënt zijn zorggegevens en dan gaat hij daarmee vanzelf aan de slag. Maar de patiënt is geen professional. Er is aanvullende functionaliteit nodig om de patiënt te ondersteunen.” 

Daarnaast speelt een financiële uitdaging. Hodes: “Wie gaat investeren in die aanvullende functionaliteit zodat de patiënt/cliënt de PGO in gebruik gaat nemen? De zorgverzekeraar lijkt de aangewezen partij daarvoor, maar die gaat pas investeren als voldoende zorgaanbieders hun gegevens aan het PGO aanbieden. Maar voor die zorgaanbieders is dat pas interessant als er voldoende kritische massa, dus PGO-gebruikers, zijn. En die zijn er nog niet. Een vicieuze cirkel, want doordat er nog niet genoeg gebruikers zijn, voelt de zorgverzekeraar ook geen druk erin te investeren.”

Is er genoeg "sense of urgency" waar het aankomt op gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders, denkt Hodes? “Vaak wel, niet altijd. En als de "sense of urgency" gevoeld wordt, dan betekent dat nog niet dat men weet hoe het aan te pakken. Of er spelen tegenwerkende externe factoren, als de financiering ervan. Niet iedere investeringsronde biedt de mogelijkheid om structurele gegevensuitwisseling te financieren.” 

Eiland-denken
Er is in de zorg nog veel ‘eiland-denken’, vertelt Hodes. “We zijn gewend allemaal vanuit onze eigen wereld te kijken. Ziekenhuizen vanuit de eigen wereld en huisartsenpraktijken vanuit de hunne. Specialisten en huisartsen weten vaak niet eens van elkaar wat ze met elkaars gegevens doen. Wat IHE goed doet: ze kijken naar de zorgprocessen over de keten heen en definiëren van daaruit profielen met behulp van standaarden.” 

Een van de grote uitdagingen is medicatie-uitwisseling en die uitdaging ligt er al zolang Hodes in de zorg werkt. Daarin speelt ook mee dat er te vaak op korte termijn oplossingen gestuurd wordt en niet op een structureel andere manier van werken. “Het beste is om met alle partijen in de keten opnieuw het proces in te richten. Dat is op papier gedaan in het landelijk medicatieprogramma. En dat gaan we hier nu ook in de praktijk brengen. Eerst heel kleinschalig, de zogeheten Medicatie kickstart, maar wel met alle partijen. Want als één partij niet meedoet, dan werkt de keten niet.”

We moeten ook een beetje af van het idee dat e-health een losstaande ontwikkeling is, vindt Hodes. Hij schreef voor een magazine ter viering van 25 jaar GERRIT een mooi essay over de toekomstige gezondheidszorg en deelt graag zijn visie. “We leven in een e-wereld, ook de zorg. Ik heb het dus niet over e-health, maar health in een e-wereld. Daarin moeten we allemaal mee. Sterker, ik denk dat toekomstige generaties daarin juist mee wíllen. Techniek gaat enorm helpen om zelfredzamer te zijn. Als ik COPD zou ontwikkelen en ik heb een app die voorspelt wanneer ik een aanval krijg, zou mijn kwaliteit van leven daarmee enorm kunnen verbeteren. Ik wil als patiënt wel een zorgverlener blijven zien, maar lang niet voor alles.”